آموزان دانش روان سالمت شناخت نظریه اساس بر بوشهر شهر دبیرستانی دختران روان سالمت بر مؤثر عوامل اجتماعي 131 1393 تابستان. 2 شماره. دوم سال چکیده روانپزشکی و روانشناسی مباحث در مهم مقولههای از یکی هدف: و زمینه مطالعه این از هدف است. تأثیرگذار آن بر متعددی عوامل که است روان سالمت شهر متوسطه دوم دوره دختر دانشآموزان روان سالمت بر مؤثر عوامل تعیین است. اجتماعي شناخت نظریه بر مبتني بوشهر بوده مقطعی نوع از تحلیلی توصیفی پژوهشی مطالعه این روشها: و مواد روش به بوشهر شهر دولتی دبیرستانهای دختر دانشآموز نفر 500 آن در که توسط دادهها گرفتند. قرار موردبررسی خوشهای چندمرحلهای تصادفی نمونهگیری تحصیلی پیشرفت اضطراب اجتماعی خودکارآمدي استاندارد پرسشنامههای )SF-36( زندگي کيفيت و تحصیلی انگیزش چندبعدی اجتماعي حمايت آزمونهای از استفاده با SPSS20 نرمافزار توسط دادهها گرديد. جمعآوری 0/05 معناداری سطح در خطی رگرسیون و پیرسون همبستگی ضریب آماری شدند. تجزیهوتحلیل 50/99( )±11 متوسطی روان سالمت سطح از موردبررسی دانشآموزان یافتهها: و تحصیلی انگیزش اجتماعی حمایت با آنان روان سالمت و بودند برخوردار و خانواده حمایت تسهیلکننده اضطراب داشت. ارتباط تسهیلکننده اضطراب میکردند. پیشگویی را روان سالمت تغییرات %13/2 دوستان حمایت والدین توسط مدرسه و خانه در حمایتکننده محیط ایجاد نتیجهگیری: جهت تسهیلکننده اضطراب بهویژه اضطراب با برخورد نحوه آموزش و دوستان است. ضروری دختر دانشآموزان روان سالمت ارتقاء پژوهشی. مطالعه مقاله: نوع حمایت دانشآموزان روان سالمت اجتماعی شناخت نظریه کلیدواژهها: تحصیلی پیشرفت اضطراب اجتماعی خودکارآمدی تحصیلی انگیزش اجتماعی بوشهر. شهر دبیرستانی دختران روان سالمت بر مؤثر عوامل آ. نوروزی ر طهماسبی ز شکیب استناد: t ]142-131[. 1393 2(2 (: تابستان اجتماعي. شناخت نظریه اساس بر بوشهر 1 شکیب زهره 2 طهماسبی رحیم 3* نوروزی آزیتا آموزش گروه ارشد کارشناسی دانشجوی 1. بهداشت دانشکده سالمت ارتقاء و بهداشت ایران. بوشهر بوشهر پزشکی علوم دانشگاه بهداشت دانشکده زیستی آمار دانشیار 2. عفونی و گرمسیری طب تحقیقات مرکز بوشهر پزشکی علوم دانشگاه فارس خلیج ایران. بوشهر دانشکده بهداشت آموزش دانشیار *3. و گرمسیری طب تحقیقات مرکز بهداشت پزشکی علوم دانشگاه خلیجفارس عفونی مسئول( )نویسنده ایران. بوشهر بوشهر 0771-5565331 تلفن: azitanoroozi@yahoo.com 1393/01/23 دریافت: تاریخ 1393 ۰۵/03/ پذیرش: تاریخ
STUDENTS MENTAL HEALTH Determinant Factors of Mental Health Based on Social Cognitive Theory Among High School Girl Students ABSTRACT Background and objective: One of the critical components in psychology and psychiatrics is mental health that is influenced by several factors. The aim of this study was to investigate the factors affecting the mental health of high school girls in Bushehr based on social cognitive theory. Methods: In this cross-sectional study, 500 high school students evaluated with using multi-stage cluster random sampling. Information was collected by five standardized questionnaire including social self-efficacy, anxiety academic, multi-dimensional social support, educational motivation and quality of life (SF-36). The data were analyzed with SPSS20 software by using Pearson correlation coefficient and linear regression model in 0.05 significant level. Results: The students had a moderate level of mental health (50.99± 11) and mental health was associated with social support, motivation and facilitator anxiety. Facilitating anxiety, family support and friend support predicted 13.2% of mental health change. Conclusions: Providing supportive environment in home and school by parents and friends and education about coping skills especially facilitative stress is necessary for promoting mental health in girl students. Paper Type: Research Article. Keywords: Social cognitive theory, Mental health, Social support, Education motivation, Social self-efficacy, Academic Anxiety, Bushehr. u Citation: Shakib Z, Tahmasebi R, Noroozi A. Determinant factors of mental health based on social cognitive theory among high school girl students. Journal of Health Education and Health Promotion. Summer 2014;2(2): ]131-142[. Zohreh Shakib, 1 Rahim Tahmasebi, 2 Azita Noroozi 3* 1. MSc. Student of Health Education, Dept. of Health, Bushehr University of Medical Sciences (BPUMS), Bushehr, Iran. 2. Associate Professor in Biostatistics, School of Health, The Persian Gulf Tropical Medicine Research Center, BPUMS, Bushehr, Iran. *3. Associate Professor in Health Education, School of Health, The Persian Gulf Tropical Medicine Research Center, BPUMS, Bushehr, Iran. Tel: 0771-5565331 (Corresponding Author) azitanoroozi@yahoo.com Received: 12/04/2014 Accepted: 25/09/2014 132 فصلنامه علمی-پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت
مقدمه روانشناسی مباحث در مهم مقولههای از یکی روان سالمت خطرناکی شکل به روانی بیماریهای و بوده روانپزشکی و باالی شیوع موجود آمارهای )2-1(. است افزایش به رو در جوانان میان در را افسردگی بهویژه روانی مشکالت نیز ایران در )3(. کردهاند برآورد %30 تا 16 محدوده عاطفی رفتاری مشکالت به مبتال دانشآموزان %39 در )19/74 پسر به نسبت دختر دانشآموزان در و بوده )4(. هستند برخوردار باالتری شیوع از 15/91( برابر منجر میتواند استرس که میدهند نشان مطالعات عملکرد در اختالل روانی و جسمی بیماریهای بروز به زندگی کیفیت آمدن پایین درنهایت و سازگاری قدرت و افسردگی باالی شیوع بهعالوه )6-5(. گردد دانشآموزان تحصیلی پیشرفت و موفقیت کاهش باعث آن زیانبار آثار علمی بازده کاهش به منجر درنهایت و شده دانشآموزان )7(. میگردد آنان تکامل و رشد در روان سالمت برجسته نقش به توجه با بر تأثیرگذار عوامل تعدد و نوجوانان روانی اجتماعی نقش میتوانند رفتار تغییر الگوهای و نظریهها روان سالمت ایفا روان سالمت بر مؤثر عوامل شناسایی در برجستهای عوامل هم که رفتار تغییر نظریههای از یکی )1 8(. کنند میکند بررسی را رفتار بر مؤثر محیطی عوامل هم و شخصی مؤلفههای از یکی )9-8(. است اجتماعی شناخت نظریه اعتقاد بهعنوان که است خودکارآمدی نظریه این اصلی تعریف خاص موقعیت یک به دادن پاسخ توانایی به فرد پیشبینی در مهمی عامل خودكارآمدي )7(. میشود میشود قلمداد خاص حوزههاي در تحصيلي عملكرد سال در بشارت و پرتو توسط كه مطالعهاي در )11-10(. انجام تهران شهر دبیرستانی دانشآموزان روی بر 2011 مشکالت بر غیرمستقیمی و مستقیم اثر خودكارآمدي شد با میتواند خودكارآمدي این بر عالوه )10(. داشت روان تأثیر تحت را افراد روان سالمت 1 آزمون اضطراب بر اثر پایین خودكارآمدي باورهای با افراد که بهگونهای دهد. قرار و میکنند ارزیابی اضطرابآور معموال را امتحانی موقعیت ميشوند ناتواني و درماندگي احساس دچار امتحان زمان در نفوذ و كنترل تحت را امتحان رويدادهاي كه نيستند قادر و توسط كه مطالعهای در راستا همین در )11(. درآورند خود دادند نشان گرفت انجام 1390 سال در افروز و خوشنویسان همبستگي استرس و اضطراب افسردگي با خودکارآمدی که )12(. دارد معكوس سالمت میتواند که نظریه این سازههای و عوامل دیگر از دهد قرار تأثیر تحت بیرونی و درونی بهصورت را روان انگيزه تحصيلي انگيزه )13(. میباشد 2 تحصيلی انگيزش مختلف انواع بر اثرگذاری با كه است فراگيري روانشناختی هدفهای به رسيدن براي فرد تمايل به تحصيلي فعالیتهای میتواند تحصيلي انگيزش كاهش )14(. دارد اشاره تحصيلي افت متعاقبا و افسردگي اضطراب بدبيني نوعي باعث خودکارآمدی سویی از گردد. دانشآموزان تحصيلي عملكرد باال خودکارآمدی حس باشد انگيزش زمینهساز میتواند خواهد یادگیری بهبود جهت روشهایی اتخاذ به منجر )14(. یافت خواهد افزایش انگیزش آن دنبال به که شد روی بر 1391 سال در همکاران و عالییخرایم مطالعهي انگيزش مستقيم ارتباط بیانگر اردبیل شهر دانشآموزان )14(. بود خودكارآمدي با تحصيلي میتوان روان سالمت بر تأثیرگذار محیطی عوامل از نمود. اشاره 4 اجتماعي حمايت و 3 تحصیلی اضطراب به آموزشی مهم و متداول پدیده یک بهعنوان امتحان اضطراب کودکان تحصیلی پیشرفت و عملکرد با تنگاتنگی رابطه که تأثیر تحت را آنها روان سالمت میتواند دارد نوجوانان و همکاران و مظلومیمحمودآباد مطالعه در )11(. دهد قرار استرس بین رابطه بررسی بهمنظور كه 1389 سال در شهر دبیرستانی دختر دانشآموزان زندگی کیفیت و مزمن استرس ميان معناداري معكوس همبستگي شد انجام یزد حمایت درک همچنین )5(. شد ديده روان سالمت و مزمن بر را بالقوهای تأثیر متقابل تعهدات ایجاد با اجتماعی روانی بیماری از ناشی تنشهای با مقابله و زندگی کیفیت فعالیتهایی از دسته آن افزایش به منجر و میکند اعمال )2(. میکنند کمک سالمتی رفتارهای حفظ به که میشود طاهری و مرادی توسط که مطالعهای در راستا همین در اجتماعی حمایت ارتباط بررسی بهمنظور 1391 سال در که داد نشان گردید انجام کشور سطح در روان سالمت و 2. academic motivation 3. anxiety test 4. social support 1. test anxiety 133 1393 تابستان. 2 شماره. دوم سال
134 سالمت ارتقای و بهداشت آموزش علمی-پژوهشی فصلنامه )2(. دارد روان سالمت با قوی رابطه اجتماعی حمایت شیوع و نوجوانی دوره باالی حساسیت به توجه با بنابراین سنی مقطع این در دختران در بهویژه روانی اختالالت باالی اجتماعی- تکامل و رشد در روان سالمت سازنده نقش و تأثیرگذار بیرونی و درونی عوامل تعدد و نوجوانان روانی بر مؤثر عوامل تا شدند آن بر پژوهشگران روان سالمت بر شهر متوسطه مقطع دختر دانشآموزان در روان سالمت شناسایی اجتماعی شناخت نظریه از استفاده با را بوشهر را مؤثری آموزشی مداخالت بتوان آن اساس بر تا نمایند نمود. طراحی و برنامهریزی روان سالمت ارتقاء جهت روشها و مواد مقطعی نوع از تحلیلی توصیفی پژوهشی مطالعه این دختر دانشآموزان کلیه مطالعه اين در آماری جامعه است. سال در بوشهر شهر دبیرستانهای در تحصيل به شاغل مطالعه به ورود معیارهای از بودند. 1393-1392 تحصيلی و بوشهر شهر دولتی هنرستانهای یا دبیرستان در تحصیل در الزم نمونه حجم بود. حاد روانی روحی ناراحتی نداشتن نمره بين همبستگی ضريب برآورد بر مبتنی مطالعه اين و نجفی مطالعه در که عمومی سالمت و خودکارآمدی سطح در است گردیده گزارش 0/21-=r )1( فوالدچنگ 328 زیر فرمول اساس بر 0/90 آزمون توان و 0/01 خطای خوشه اثر نمونهگیری روش به توجه با که گردید برآورد نفر شدند. مطالعه وارد نفر 500 احتمالی ریزش میزان و 1/5 (z + z ) 2 1 a 2 1 b n = + 3 1 1+ r 2 4(ln 1 r) چندمرحلهای تصادفی بهصورت پژوهش نمونهگیری روش دولتی هنرستان و دبیرستان 12 بین از که بود خوشهای مدرسه 5 قرعهکشی با و تصادفی بهصورت بوشهر شهر به توجه با و قرعهکشی با نیز مدرسه هر در گردیدند. انتخاب کالسهای کل نمونه حجم با متناسب موردنیاز نمونه حجم منتخب کالسهای دانشآموزان کلیه و مشخص پایه هر از کالسی برنامه دریافت با مدرسه هر در شدند. مطالعه وارد کالس در پژوهشگران مدرس از اجازه کسب و مدرسه دفتر قرار دانشآموزان اختیار در پرسشنامهها و شده حاضر درس جهت دادهها جمعآوری از قبل که است ذکر به الزم گرفت. دانشآموز 30 توسط پرسشنامهها ابزارها پایایی بررسی پرسشنامهها به مربوط کرونباخ آلفای ضریب و تکمیل مربوط کرونباخ آلفای ضریب مقادیر زیر در که شد بررسی است. شده ذکر پرسشنامه هر به شامل بخشی 3 پرسشنامهای دادهها گردآوری ابزار كه جمعیتشناختی سؤاالت )1( بود: زیر قسمتهای تحصیلی سال رشته )نوع آموزشي اطالعات بررسي جهت غيرآموزشي و غیردرسی( و درسي مشاوره رشته به عالقه و پدر تحصیالت میزان مادر و پدر شغل جنس )سن به مربوط پرسشنامه )2( شد. استفاده فرزند( رتبه و مادر سازههای به مربوط استاندارد پرسشنامههای شامل سازهها اضطراب 5 )ASSES( نوجوانان اجتماعي خودکارآمدی ادراکشده اجتماعی حمایت 6 )AAT( تحصيلي پيشرفت بود. 8 )AMS( تحصيلي انگيزش و 7 )MSPSS( چندبعدی با گویه 25 داراي نوجوانان اجتماعی خودکارآمدی پرسشنامه ساده بیشازحد تا 1 غیرممکن= )از سطحی 6 ليكرت طيف و نموده کسب را 150 تا 6 بین نمرهای دامنه که بوده =6( میباشد. باالتر اجتماعی خودکارآمدی نشاندهنده باالتر نمره هنجاریابی دبیرستانی دانشآموزان از گروه سه روی ابزار این بین گروه سه در آزمون کل کرونباخ آلفای ضریب است. شده یک در بازآزمایی روش از حاصل پایایی و بوده 0/95 0/90- پایایی ضریب همچنین است. بوده 0/94 دوهفتهای فاصله دختران برای و 0/81 پسران برای بازآزمایی روش از حاصل ضریب حاضر مطالعه در )16-15(. است شده گزارش 0/86 گردید. محاسبه 0/91 کرونباخ آلفای با گویه 19 دارای تحصيلي پيشرفت اضطراب پرسشنامه =5( هميشه تا 1 = هرگز )از سطحی 5 ليكرت مقياس را بازدارنده و تسهیلکننده اضطراب نوع دو که میباشد 9 شامل تسهیلکننده اضطراب میدهد. قرار موردسنجش سؤال 10 با بازدارنده اضطراب و 45 تا 9 نمره دامنه با سؤال دو این در باالتر نمرات است. 50 تا 10 نمرات دامنه با )تسهیلکننده اضطراب باالتر سطح نشاندهنده زیرمقیاس عامل بهعنوان تسهیلکننده اضطراب که بوده بازدارنده( و 5. Adolescent Social Self Efficacy Scale (ASSES) 6. Achievement Anxiety Test (AAT) 7. Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS) 8. Academic Motivation Scale (AMS)
برانگيزاننده و اضطراب تضعیفکننده بهعنوان عامل مؤثر در اختالل عملكرد است. پایایی این آزمون در فاصله 8 ماه برای زیرمقیاسهای آن 0/75 و 0/76 بود )17(. ضریب آلفای کرونباخ برای کل آزمون در این مطالعه 0/60 برآورد گردید. پرسشنامه حمایت اجتماعی شامل 12 گویه با مقیاس لیکرت 7 سطحی )از کامال مخالفم= 1 تا کامال موافقم= 7 ( است. این پرسشنامه میزان حمایت اجتماعی ادراکشده توسط آزمودنی را در 3 زیرمقیاس حمایت خانواده دوستان و افراد مهم میسنجد که هر زیرمقیاس 4 سؤال با دامنه نمرات 7 تا 28 است. دامنه نمره کل مقیاس بین 7 تا 84 بوده و نمرات باالتر نشاندهنده حمایت اجتماعی درکشده باالتر است. این مقیاس اعتبار عاملی و همزمان مطلوبی داشته و ازنظر همسانی درونی از وضعیت مطلوبی برخوردار است. ضریب آلفای کرونباخ کل آزمون برابر با 0/91 و ضریب آلفای زیرمقیاسهای آن در دامنهای از 0/90 تا 0/95 است )18(. روايي و پايايي اين مقياس در ايران توسط رجبي و هاشمیشیخشعبانی بررسي و روايي عاملي توسط تحليل عاملي و پايايي ابزار توسط ضريب آلفاي كرونباخ )0/88( تأییدشده است )19(. در این مطالعه ضریب آلفای کرونباخ 0/84 بهدستآمد. پرسشنامه انگيزش تحصيلي داراي 28 گویه با مقياس ليكرت 7 درجهاي )از اصال = 1 تا كامال = 7( بوده که سه بعد اصلي انگيزش يعني انگيزش دروني 9 انگيزش بيروني 10 و بيانگيزشي 11 را موردبررسی قرار میدهد. هر زیرمقیاس شامل 4 گویه و دامنه نمرات 4 تا 28 است. در این پرسشنامه نمرات مربوط به زیرمقیاس بیانگیزشی بهصورت معکوس نمرهگذاری مجدد گردید. دامنه نمرات مربوط به کل پرسشنامه بین 28 تا 196 بوده و نمرات باالتر نشاندهنده انگیزش تحصیلی باالتر میباشد. والراند ضریب آلفای کرونباخ زیرمقیاسهای آزمون انگیزش تحصیلی را بین 0/83 تا 0/86 گزارش کرده است. ضریب پایایی حاصل از روش بازآزمایی زیرمقیاسهای آزمون انگیزش تحصیلی در فاصله یک ماه نیز بین 0/71 تا 0/83 گزارششده است )20(. این ابزار در ایران توسط کاوسیان و کدیور روانسنجی شده و ضریب آلفای کرونباخ برای زیرمقیاسهای آن مناسب ارزیابیشده است )انگیزش درونی تحصیلی= 0/85 انگیزش بیرونی تحصیلی= 0/752 بیانگیزگی تحصیلی= 0/672 ( )21(. ضریب آلفای کرونباخ بهدستآمده در این مطالعه برای کل مقیاس 0/80 بود. 3- بخش مربوط به سالمت روان توسط سؤاالت مربوط 12 به سالمت روان پرسشنامه کیفیت زندگی )SF-36) سنجیده شد. این پرسشنامه شامل چهار حیطه محدودیت ایفای نقش به دالیل عاطفی )3 گویه( عملکرد اجتماعی )2 گویه( خستگی یا نشاط )4 گویه( و سالمت عاطفی )5 گویه( بوده و نمره کل از 0 تا 100 نمرهگذاری میشود که شیوه نمرهگذاری در پرسشنامه استاندارد توضیح دادهشده است )22(. نمرات باالتر در این پرسشنامه نشاندهنده سطح باالتر سالمت روان است. ویر 13 در 2000 پایایی 0/93 را برای این بعد از پرسشنامه گزارش کرده است. پایایی و روایی نسخه فارسی این پرسشنامه در ایران تأییدشده است )0/7-0/9 =r(. مطالعه منتظری و همکاران در سال 1384 نشان داد که این پرسشنامه از آلفای کرونباخ باالتر از 0/7 برخوردار است )22(. در مطالعه حاضر ضریب آلفای کرونباخ 0/76 بهدستآمد. جهت رعایت مالحظات اخالقی پژوهشگران با ارائه معرفینامه رسمی از دانشگاه علوم پزشکی بوشهر مجوز انجام مطالعه را از اداره آموزشوپرورش دریافت کردند. همچنین قبل از شروع برنامه اهداف پژوهش براي دانشآموزان توضیح داده شد و شرکت آنها در مطالعه منوط به رضایت و تمایل آنها بود و هیچگونه اجباری برای شرکت افراد در مطالعه وجود نداشت. همچنین به دانشآموزان اطمینان الزم مبنی بر محرمانه بودن اطالعات نیز داده شد. بعد از جمعآوری پرسشنامهها و کدگذاری آنها اطالعات بهدستآمده وارد کامپیوتر شدند. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS20 انجام شد. ابتدا با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنف نرمال بودن توزیع دادههای کمی بررسی شد. سپس از شاخصهای توصیفی آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی استفاده گردید. سطح معناداری در این مطالعه 0/05 بود. 12.Short Form Health Survey (SF-36) 13. Ware 9. intrinsic motivation 10.extrinsic motivation 11.amotivation 135 سال دوم. شماره. 2 تابستان 1393
136 فصلنامه علمی-پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت یافتهها 500 دانشآموز با میانگین سنی 16/27±1/134 در مطالعه شرکت کردند. تعداد 108 نفر )%21/6( از دانشآموزان در کالس اول مشغول به تحصیل بودند بنابراین فاقد انتخاب رشته بودند. ازنظر رتبه تولد %33/8 نمونهها )169 نفر( فرزند اول بودند. تحصیالت پدر %34/4 دانشآموزان )172 نفر( دیپلم بود و تنها 2 /%3 )16 نفر( از دانشآموزان پدرشان بیسواد بودند. تحصیالت مادر %37/6 نمونهها )188 نفر( زیر دیپلم بود و %4/6 )23 نفر( مادر بیسواد داشتند. شغل پدر %40/4 دانشآموزان )202 نفر( آزاد و شغل مادر %86/6 نمونهها )433 نفر( خانهدار بود. سایر ویژگیهای غیرآموزشی دانشآموزان در جدول 1 آورده شده است. جدول 1. توزیع فراوانی متغیرهای جمعیتشناختی غیرآموزشی متغیر غیرآموزشی بیکار کارگر و کشاورز کارمند شغل پدر نظامی بازنشسته آزاد خانهدار شغل مادر شاغل بیسواد خواندن و نوشتن زیر دیپلم تحصیالت پدر دیپلم باالی دیپلم بیسواد خواندن و نوشتن زیر دیپلم تحصیالت مادر دیپلم باالی دیپلم اول دوم سوم رتبه تولد چهارم پنجم و باالتر تعداد 4 17 133 63 69 202 12 433 64 3 16 37 115 172 156 4 23 62 188 161 65 1 169 152 72 47 59 1 درصد 0/8 3/4 26/6 12/6 13/8 40/4 0/4 86/6 12/8 0/6 3/2 7/4 23 34/4 31/2 0/8 4/6 12/4 37/6 32/2 13/0 0/2 33/8 30/4 14/4 9/4 11/8 0/2 با توجه به بررسی انجامشده از 392 دانشآموزی که انتخاب رشته کرده بودند 167 نفر )%33/4( عالقه به رشته را بسیار زیاد و 127 نفر )%25/4( زیاد گزارش نموده و تنها 8 نفر )%1/6( عالقه خیلی کمی به رشته خود داشتند. مشاوره درسی توسط 150 دانشآموز )%30( در سطح متوسط و تنها توسط 45 دانشآموز )%9( خیلی خوب ارزیابی شده بود. مشاوره غیردرسی نیز توسط اکثر دانشآموزان )141 نفر معادل %28/2( در سطح متوسط ارزیابی شده بود. توزیع فراوانی متغیرهای جمعیتشناختی آموزشی در جدول 2 نشان دادهشده است. جدول 2. توزیع فراوانی متغیرهای جمعیتشناختی آموزشی سال تحصیلی رشته تحصیلی عالقه به رشته مشاوره درسی مشاوره غیردرسی متغیر آموزشی اول دوم سوم چهارم علوم تجربی ریاضی فیزیک علوم انسانی فنی حرفهای کار و دانش عدم انتخاب رشته خیلی زیاد زیاد متوسط کم خیلی کم عدم انتخاب رشته خیلی خوب خوب متوسط ضعیف خیلی ضعیف خیلی خوب خوب متوسط ضعیف خیلی ضعیف تعداد 108 156 143 93 105 87 103 45 52 108 167 127 79 11 8 108 45 117 150 98 89 1 57 106 141 94 100 2 درصد 21/6 31/2 28/6 18/6 21/0 17/4 20/6 9/0 10/4 21/6 33/4 25/4 15/8 2/2 1/6 21/6 9/0 23/4 30/0 19/6 17/8 0/2 11/4 21/2 28/2 18/8 20/0 0/4
میانگین نمره سالمت روان در دانشآموزان )±11 50/99( بود که نشاندهنده سطح متوسط سالمت روان در دانشآموزان است. شاخصهای توصیفی سالمت روان و سازههای نظریه شناخت اجتماعی در جدول 3 ارائه شده است. جدول 3. شاخصهای توصیفی مربوط به سالمت روان و سازههای تئوری شناخت اجتماعی متغیر سالمت روان حمایت اجتماعی انگیزش تحصیلی میانگین انحراف معیار 11 50/99 دامنه نمرات زیرمقیاسهای دارای ارتباط معنادار با سالمت روان بهعنوان متغیر مستقل و سالمت روان به بهعنوان متغیر پاسخ در نظر گرفته شد. در این مدل سازههای نظریه %13/2 تغییرات سالمت روان را تبیین میکردند )%13/2 = R (. 2 در این مدل رگرسیونی اضطراب تسهیلکننده حمایت خانواده و حمایت دوستان تنها تبیینکنندههای سالمت روان بودند به گونهای که با افزایش 1 واحد در اضطراب تسهیلکننده سالمت روان به میزان 0/24 واحد افزایش مییافت )0/24 =β =p( 0/006 و با افزایش 1 واحد در حمایت خانواده سالمت روان تقریبا 0/43 واحد )0/427 =β p) > 0/001 و با افزایش 1 واحد در حمایت دوستان سالمت روان تقریبا 0/3 واحد افزایش مییافت )0/299 =β )p> 0/001 )جدول.)4 80-25/71 84-12 192-64 14/7 22/64 56/82 149/53 137 سال دوم. شماره. 2 تابستان 1393 142-25 45-9 18/43 5/79 94/78 25/90 سازهها خودکارآمدی اجتماعی اضطراب تسهیلکننده جدول 4. برآورد ضرایب رگرسیون خطی مربوط به سازههای معنادار نظریه شناخت اجتماعی با سالمت روان P SE β 50-10 7/26 اضطراب تضعیفکننده 28/49 زیرسازه 0/<001 0/091 حمایت خانواده 0/427 جهت بررسی رابطه سازههای مدل با سالمت روان از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که بر اساس آن بین سالمت روان با حمایت اجتماعی )0/298 =r <p( 0/001 انگیزش تحصیلی )0/14 =r =p( 0/002 و اضطراب تسهیلکننده )0/169 =r <p( 0/001 رابطه معنادار وجود داشت. ولی بین خودکارآمدی اجتماعی )0/059 =r =p( 0/98 و اضطراب تضعیفکننده )0/088- =r =p( 0/051 با سالمت روان رابطۀ معناداری وجود نداشت. ازنظر رابطه بین زیرمقیاس سازههای معنادار با سالمت روان بین حمایت خانواده )0/299 =r <p( 0/001 حمایت دوستان )0/235 =r <p( 0/001 حمایت افراد مهم 0/157( r= )p> 0/001 انگیزش درونی 0/131( r= )p= 0/004 انگیزش بیرونی 0/099( r= )p= 0/028 و بیانگیزشی )0/109 =r =p( 0/015 با سالمت روان رابطه معنادار وجود داشت. جهت تعیین عوامل پیشگوییکننده سالمت روان از مدل رگرسیون خطی استفاده شد که در آن کلیه سازهها و حمایت دوستان حمایت افراد مهم اضطراب تسهیلکننده اضطراب تضعیفکننده انگیزش درونی انگیزش بیرونی بیانگیزشی 0/<001 0/556 0/006 0/325 0/577 0/685 0/907 0/079 0/085 0/087 0/066 0/060 0/057 0/088 0/299-0/050 0/240-0/065-0/034 0/023 0/010 بحث نتایج مطالعه حاضر بیانگر این بود که دانشآموزان از سطح سالمت روان متوسطی برخوردار بوده و سالمت روان با حمایت اجتماعی انگیزش تحصیلی و اضطراب تسهیلکننده ارتباط داشت.
138 سالمت ارتقای و بهداشت آموزش علمی-پژوهشی فصلنامه 1389 سال در همکاران و مظلومیمحمودآباد مطالعه در کیفیت و مزمن استرس بین رابطه بررسی هدف با که انجام یزد شهر دبیرستانی دختر دانشآموزان زندگی متوسط سطح در روان سالمت از دانشآموزان گرفت مطالعه در همچنین )5(. بودند برخوردار 46/54( )67/8± ارزیابی جهت به که 1392 سال در همکاران و غفاری انجام قم شهر سال 18 باالی جمعیت زندگی کیفیت متوسطی سطح در روان سالمت نمره ازنظر زنان گرفت کنونی مطالعه مؤید که 62/51( ± )20/69 داشتند قرار 2004 سال در همکاران و نورباال مطالعه در )23(. میباشد که بود %25/9 مؤنث جنس در روانی اختالالت شیوع جنس این در روان سالمت سطح بودن پایین نشاندهنده مطالعات و اخیر مطالعه یافتههای به توجه با )24(. است دختران در روان سالمت به توجه ضرورت ذکرشده میباشد. مشخص متوسطه مقطع در بهویژه نوجوانان با اجتماعی حمایت رابطه زمینه در اخیر مطالعه نتایج است مطالعات از برخی یافتههای راستای در روان سالمت سال در همکاران و محمدیان مطالعه یافتههای ازجمله حمایت بین معنادار مستقیم رابطه نشاندهنده 1389 کاشان شهر دختر دانشآموزان زندگی کیفیت با اجتماعی سال در ولیاهلل و فوالدوند مطالعه در همچنین )25(. بود از غیرمستقیمی و مستقیم رابطه اجتماعی حمایت 1386 روان سالمت با خودکارآمدی و تحصیلی استرس طریق با اجتماعی حمایت رابطه مطالعات اکثر در لذا )26(. داشت میتوان بنابراین است. شده تائید )2 7 27( روان سالمت ابتالی از خود ضربهگیر نقش با اجتماعی حمایت که گفت دانشآموزانی و میکند جلوگیری روانی بیماریهای به افراد مهم افراد سایر و دوستان والدین سوی از باالیی حمایت که برخوردارند. بهتری روان سالمت از میکنند دریافت زندگی دانشآموزان تحصیلی مشکالت بارزترین و شایعترین از یکی مطالعه این در است. آنان تحصیلی انگیزش بودن پایین سالمت با آن زیرمقیاسهای کلیه و تحصیلی انگیزش موجب انگیزش افزایش بهطوریکه بود ارتباط در روان مطالعه در میشد. دانشآموزان در روان سالمت ارتقاء رابطه بررسی جهت که 1393 سال در همکاران و کارشکی قاین شهر دانشآموزان زندگی کیفیت و تحصیلی انگیزش و زندگی کیفیت بین که گردید مشخص بود انجامگرفته دارد وجود معناداری و مستقیم رابطه تحصیلی انگیزش پیشرفت و تحصیلی انگیزش بین متعددی مطالعات )28(. )9 14(. نمودند گزارش را معناداری رابطه تحصیلی تحصیلی انگیزش ایجاد با مطالعات از پارهای در همچنین روان سالمت دانشآموزان در آموزشی برنامههای طریق از یافتههای با نتایج این که )29 13( بود یافته بهبود آنان و انگیزش اهمیت به توجه با لذا است. همسو اخیر مطالعه انگیزش بودن پایین بایستی روان سالمت بهبود در آن نقش قرارداد. خاص توجه مورد را دانشآموزان بین در تسهیلکننده اضطراب و روان سالمت بین حاضر مطالعه در اضطراب افزایش با بهطوریکه داشت وجود معنادار رابطه سالمت بین اما مییافت افزایش روان سالمت تسهیلکننده نشد. دیده معناداری رابطه تضعیفکننده اضطراب و روان هک 1387 سال در شریفینیستانک و تقویالریجانی مطالعه پرستاری دانشجویان بر اضطراب و قاطعیت ارتباط جهت از نیمی که دادند نشان گرفت انجام تهران شهر مامایی و %63/6( و %56/6 ترتیب )به مامایی و پرستاری دانشجویان اما باشد سازنده میتواند که بودند خفیف اضطراب دارای میتواند که بودند باال و متوسط اضطراب دارای مابقی مطالعات در )30(. بگذارد آنان سالمت بر ناگواری اثرات منفی روان سالمت و امتحان اضطراب بین رابطه متعدد اضطراب تنها مطالعات این در ازآنجاییکه و )32-31( بود منفی روابط این بود قرارگرفته موردبررسی تضعیفکننده اهمیت اخیر مطالعه یافتههای اساس بر ولی گزارششده اضطراب از بیش روان سالمت بر تسهیلکننده اضطراب امتحان اضطراب اینکه به توجه با است. تضعیفکننده تحصیلی و آموزشی مراکز در بهوفور که است رایج پدیدهای یا موفقیتآمیز عملکرد با زیادی همبستگی و میشود دیده جهت مشاوره کالسهای برگزاری دارند دانشآموز ناموفق نظر به ضروری تسهیلکننده اضطراب ایجاد و اضطراب رفع میرسد. خودکارآمدی بین رابطه زمینه در که متعددی مطالعات در معناداری رابطه شده انجام دانشآموزان در روان سالمت و )1 7 10 12(. است شده گزارش متغیر دو این بین نظريهي در مهم سازههاي از يكي خودكارآمدي همچنین اطمينان معني به و بوده بندورا اجتماعي - شناختي افكار كنترل در خود تواناييهاي به نسبت فرد باور و
موقعیتهای در مؤثر عملكرد نيز و فعاليتها احساسات ارتباطی اخیر مطالعه در بااینوجود )12(. است استرسزا نداشت وجود روان سالمت و اجتماعی خودکارآمدی بین خودکارآمدی ابزار از استفاده به میتوان را تناقض این که دانشآموزان در خودکارآمدی سنجش جهت اجتماعی رابطه نبودن معنادار همچنین داد. نسبت حاضر مطالعه پیچیدگی به میتوان را حاضر پژوهش در متغیرها این بین سنی مختلف مقاطع در روان سالمت در تأثیرگذار عوامل عقیدتی و فرهنگی عوامل و مقیاسها خودگزارشیبودن داد. نسبت تسهیلکننده اضطراب که داد نشان حاضر مطالعه نتایج سالمت تبیینکنندههای دوستان حمایت و خانواده حمایت روان سالمت رابطه درباره انجامشده مطالعه در بودند. روان 1391 سال در طاهری و مرادی توسط اجتماعی حمایت و )2(. داشت قوی رابطه روان سالمت با اجتماعی حمایت 1387 سال در همکاران و ریاحی مطالعه در همچنین روان سالمت و اجتماعی حمایت رابطه بررسی جهت که مهمترین و قویترین اجتماعي حمايت متغیر گرفت انجام حمايت و بود دانشجويان روان سالمت پیشبینیکننده و دوستان با مقايسه در خانواده اعضاي سوي از اجتماعي اخیر مطالعه با همراستا که داشت بیشتری تأثیر ديگران روی بر همکاران و ملکیپیربازاری مطالعه در )27(. است شد مشخص 1390 سال در تهران دانشگاههای دانشجویان و مستقیم بهطور دوستان جانب از اجتماعی حمایت که غیرمستقیم بهطور خانواده جانب از اجتماعی حمایت حمایت داشت. رابطه دانشجویان در افسردگی عالئم با استرس منفی اثرات مقابل در دوستان جانب از اجتماعی و عزتنفس احساس و میکند حمایت دانشجویان از در حضور همچنین میآورد. وجود به آنها در ارزشمندي برابر در مقاومت مهم عامل یک حمایتگري فضاي چنین از نیز خانواده جانب از اجتماعی حمایت است. افسردگی جانشینی تجربه و مؤثر سرمشقهای کردن فراهم طریق اطالعاتی حمایت کردن فراهم و مثبت تفسیرهاي افزایش آن دنبال به و داده افزایش را دانشجویان خودکارآمدي )7(. میشود داده کاهش غیرمستقیم بهطور افسردگی خانواده حمایت 1998 سال در ونتزل مطالعه در همچنین بود تأثیرگذار روان سالمت بر اضطراب کاهش با دوستان و دریافت بیشتری حمایت سطح پسران به نسبت دختران و که است آن مؤید مطالعات این یافتههای )33(. میکردند ایجاد بهویژه و اضطراب کاهش با دوستان و خانواده حمایت این در روان سالمت ارتقاء موجب تسهیلکننده اضطراب شد. خواهد نوجوانان از گروه از محدودی تعداد بر تمرکز مطالعه این محدودیتهای از حجیم دلیل به که بود تحصیلی پیشرفت بر مؤثر سازههای انجام ضرورت امر این نبود. این جز چارهای ابزارها بودن مینماید. مشخص را دیگر سازههای با متعدد مطالعات زا سازهها مورد در یافتهها کسب ازآنجاییکه همچنین تحت دانشآموزان است ممکن بود خودگزارشدهی طریق قرار سؤاالت تعداد بودن زیاد و محیطی زمانی عوامل تأثیر موقعیت آن یا خاص زمان آن با متناسب پاسخهای گرفته محدودیتهای از دیگر یکی بهعالوه باشند. کرده بیان را میشود توصیه که بوده دختران روی بر کار مطالعه این پسران در روان سالمت وضعیت بررسی جهت نیز مطالعاتی انجام نیز گروه این سالمت بر مؤثر عوامل و دبیرستانی گیرد. متوسط سطح نشاندهنده تحقیق این نتایج نتیجهگیری: که بود دبیرستانی دختر دانشآموزان در روان سالمت ارتقاء و بهبود جهت مداخلهای برنامههای طراحی ضرورت اضطراب ازآنجاییکه میسازد. مشخص را روان سالمت شخص عملکرد انگیزشی عامل یک بهعنوان تسهیلکننده آن که دانشآموزان عقیده برخالف لذا میبخشد بهبود را که کرد مطرح را احتمال این میتوان میدانند مخرب را عملکرد باعث میتواند ناخوشایند حالت این از درجاتی از یکی اجتماعی حمایت طرفی از شود. آنان در بهتر هرچه و بوده روان سالمت پیشبینیکنندههای قویترین سالمت باشد گستردهتر و بهتر فرد اجتماعی حمایت شبکه والدین از حاصل اجتماعی حمایت مییابد. ارتقاء آنان روان قبیل از روانشناختی عالئم از بسیاری میتواند دوستان و است اهمیت حائز نکته این ذکر دهد. کاهش را اضطراب خانواده سوی از اجتماعی حمایت دریافت بین این در که عملکرد و سازگاری استرس کاهش در بسزایی تأثیر مهارتهای آموزش از استفاده با بنابراین دارد. مطلوبتر خانه در حمایتکننده محیط ایجاد و اضطراب مدیریت روان سالمت میتوان دوستان و والدین توسط مدرسه و 139 1393 تابستان. 2 شماره. دوم سال
5. Mazloomy Mahmoudabad SS, Zolghadr R, Mirzaie Alavijeh M, Hasan Baigi A. Relationship between chronic stress and quality of life in female students in Yazd city. Tolooe Behdasht. 2011;10(2):1-10. [Persian] 6. Alizadeh-Navaei R, Hosseini SH. Mental health status of Iranian students until 2011: A systematic review. Journal Clinical Excellence.1(2;2014 ):1-8. [Persian] 7. Maleki Pirbazari M, Nouri R, Sarami GH. Social support and depression symptoms: The mediating role of self-efficacy. Contemporary Psychology. 2011;6(2):26-34. [Persian] 8. Rakhshani F, Esmaeili A, Charkazi A, Haftsavar M, Shahnazi H, Jan Esmaeili A. Effect of education on smoking prevention in students of Zahedan. Journal Health System Research. 2010;6(2):267-75. [Persian] 9. Artino AR, Rochelle JS, Durning S. Second-year medical students motivational belifs, emotions, and achievement. Medical Education.44:1203-12;2010. 10. Parto M Besharat M A. The direct and indirect effects of self-efficacy and problem solving on mental health in adolescents: Assessing the role of coping strategies as mediating mechanism. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2011;30:639-43. 11. Bakhtiarpoor S, Hafezi F, Behzadi Sheni F. The relationship among locus of control, perfectionism and self-efficacy with test anxiety and academic performance in the students of the Islamic Azad University. New Findings in Psychology. 2010;5(13):35-52. [Persian] 12. Khoshnevisan Z, Afrouz GH. Relationship between self-efficacy and depression, anxiety and stress. Andisheh va Raftar [Applied Psychology]. 2011; 5 (20):73-80. [Persian] 13. Omidvar H, Omidvar Kh, Omidvar A. The determination of effectiveness of teaching time management strategies on the mental health and academic motivation of school students. Journal of 140 فصلنامه علمی-پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت دانشآموزان را ارتقاء بخشید. با توجه به نتايج مطالعه توصیه میشود تا آموزشهاي سالمت روان از سنين نوجواني شروع شده و ارائه خدمات مشاوره جهت كاهش مشكالت اضطرابی در دانشآموزان و برگزاري كارگاههاي آموزش برای والدین جهت فراهمکردن محیط حمایتی مناسب در خانه و درگیر کردن آنها در رفع مشکالت اضطرابی دانشآموزان جزء دستور کار مدیران مدارس قرار گیرد. همچنین انجام مطالعات دیگر با استفاده از سایر الگوهای تغییر رفتار و نیز سازههای دیگر این نظریه بر روی دانشآموزان دختر و پسر در مناطق مختلف کشور توصیه میگردد. سپاسگزاري این مقاله حاصل یافتههای طرح تحقیقاتی مربوط به پایاننامه کارشناسی ارشد آموزش بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بوشهر است. بدینوسیله از کلیه شرکتکنندگان که با صبر و حوصله در انجام این پژوهش ما را یاری نمودند و همچنین معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر کمال تشکر و قدردانی را داریم. References 1. Najafi M, Foladjang M. The relationship between self-efficacy and mental health among high school students. Daneshvar Raftar. 2007;14(22):69-82. [Persian] 2. Moradi A, Taheri S. A meta-analysis on the relationship between mental health and social support in Iran. Journal of Research Behavioural Science. 2013;10(6):1-9. [Persian] 3. Baksheev GN, Robinson Jo, Cosqrave EM, Baker K, Yung AR. Validity of the 12-item General Health Questionnaire (GHQ-12) in detecting depressive and anxiety disorders among high school students. Psychiatry Research. 2011;187:291 6. 4. Sadeghian E, Moghadari Kousha M, Gorji S. The study of mental health status in high school female students in Hamedan city. Journal of Research Health Science. 2010;17(3):39-45. [Persian]
23. Ghafari R, Rafiei M, Taheri-Nejad MR. Assessment of health related quality of life by SF-36 version 2 in general population of Qom city. Arak Medical University Journal. 2014;16(80):62-71. [Persian] 24. Noorbala AA, Bagheri Yazdi SA. Mental health survey of the adult population in Iran. British Journal of Psychiatry. 2004;184 70-3. 25. Mohamadian H, Eftekhar Ardebili H, Rahimi A, Taghdisi MH, Shojaiezade D, Montazeri A. Predicting health.related quality of life by using a health promotion model among Iranian adolescent girls: A structural equation modeling approach. Nursing and Health Sciences. 2011;13(2):141-8. 26. Fooladvand KH, Valiollah F. Role of social support, academic stress and academic self-efficacy on mental and physical health. Contemporary Psychology. 2007;4(2):81-95. 27. Riahi M, Aliverdinia A, Pourhussein Z. The relationship between social support and mental health. Social Welfare Quarterly. 2010;10(39):85-121. [Persian] 28. Karshky H, Momeni Mahmouei H, Qoreishi B. Comparison of educational motivation and quality of life male students, subjected to descriptive evaluation with the traditional evaluation. Research in Curriculum Planning. 2014;11(13):104-14. [Persian] 29. Deci EL, Richard M. Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life s domains. Canadian Psychology 2008; 49(1): 14-23. 30. Taghavi Larijani T, Sharifi Neiestanak N. Assertiveness and anxiety in midwifery and nursing students. Hayat. 2009;15(2):61-72. [Persian] 31. Soleimanizadeh L, Soleimanizadeh F. Association between mental health and educational stressful factors among students of Razi nursing and midwifery school in Kerman. Iranian Journal of Medical Education 2011; 11(3): 200-209. [ Persian] 32. Salehi T, Dehghan Nayeri N. Relationship School Psychology. 2013;2(3):6-23. [Persian] 14. Alaei Kharaem R, Narimani M, Alaei Kharaem S. A comparison of self-efficacy beliefs and achievement motivation in students with and without learning disability. Journal of Learning Disabilities. 2012;11(3):85-104. [Persian] 15. Richardson ED. A denture- based therapy and self-efficacy theory. Test of treatment model for late adolescents with depressive symptomatology. Ph.D dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University,1999. 16. Nagle DW, Hansen DJ, Erdley CA, Norton PJ.Practitioner s guide to empirically based measures of social skills. New York; Dordrecht; Heidelberg; London: Springer, 2010. 17. Concoran K, Fischer J. Measures for clinical practice and research. 5 th ed. New York: Oxford University Press, 2013. 18. Zimet GD, Powell SS, Farley GK, Werkman S, Berkoff KA. Psychometric characteristics of the multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment. 1990; 55(3-4):15-27. 19. Rajabi Gh, Hashemi-Sheykh-Shabani SE. The study of psychometric properties of the multidimensional scale perceived social support. Journal of Behavioral Sciences. 2011;5(4): 357-64. [Persian] 20. Vallerand R, Pelletier I, Blais M, Briere N, Seneeal C, Vallieres E. The academic motivation scale: A measure of intrinsie, extrinsie, and motivation in education. Educational and Psychological Measurement. 1992;52:1003-17. 21. Kavousian J, Kadivar P. Normalization of scale valler and academic motivation. Journal of Educational Sciences. 2009;5(4):103-130. [Persian] 22. Montazeri A, Goshtasebi A, Vahdaninia M, Gandek B. The short form health survey (SF36): Translation and validation study of the Iranian version. Quality of Life Research. 2005;14 (3):875-82. 141 سال دوم. شماره. 2 تابستان 1393
between anxiety and quality of life in students living in dormitories of Tehran university of medical sciences. Payesh. 2011;10(2):175-81. [ Persian] 33. Wentzel KR. Social relationships and motivation in middle school: The role of parents, teachers and peers. Journal of Educational Psychology. 1998;90(20):202-9. 142 فصلنامه علمی-پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت